Koινωνικές Ιστορίες

Γράφει η Βίκυ Ασβεστά
Λογοθεραπεύτρια του Κέντρου Θεραπευτικής Παρέμβασης "ΛΕΞΗΜΑ"

Οι κοινωνικές ιστορίες εισήχθησαν το 1991, από την Carol Gray. Η ίδια εφάρμοσε αυτήν την προσέγγιση για να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές και επικοινωνιακές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με αυτισμό.

Πρόκειται για μια  μέθοδο που καταλήγει σε ένα κείμενο με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα άτομα με αυτισμό. Μια κοινωνική ιστορία ως μέθοδος απαιτεί μελέτη και σεβασμό της οπτικής γωνίας και του τρόπου αντίληψης του ατόμου με αυτισμό. Είναι μια μικρή ιστορία με ορισμένα χαρακτηριστικά, που περιγράφει καταστάσεις ή γεγονότα, γενικές ιδέες, πολιτισμικές αντιλήψεις ή κοινωνικές δεξιότητες, με τέτοιο τρόπο, ώστε να έχει νόημα για ανθρώπους με αυτισμό. Με τη λογική αυτή, κάθε κοινωνική ιστορία απευθύνεται στις ανάγκες και προάγει την κοινωνική κατανόηση κι από τις δύο πλευρές, τόσο των ατόμων με αυτισμό, όσο κι εκείνων με τυπική ανάπτυξη, σε μία ισότιμη βάση. Συχνά, το αποτέλεσμα μια κοινωνικής ιστορίας είναι η ανανέωση της ευαισθησίας που δείχνει ο κόσμος για τα άτομα με αυτισμό και συγχρόνως η πρόοδος σε ότι αφορά τη συμπεριφορά των ίδιων των ατόμων με αυτισμό.

Μια κοινωνική ιστορία περιγράφει μια κοινωνική κατάσταση που είναι προβληματική για ένα παιδί με αυτισμό, ενώ ταυτόχρονα παρέχει οδηγίες για την εκδήλωση των κατάλληλων κοινωνικών αντιδράσεων. Ουσιαστικά, παρέχει ένα κοινωνικό σενάριο που μελετάει το παιδί με απώτερο σκοπό να μάθει πως πρέπει να αντιδράει σε μία κατάσταση που του προκαλεί άγχος, ανασφάλεια ή επιθετικότητα. Κάθε κοινωνική ιστορία είναι εξατομικευμένη και προσαρμοσμένη στις ανάγκες και το μαθησιακό επίπεδο του κάθε παιδιού.

Οι κοινωνικές ιστορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επισημάνουν κάποιες αλλαγές και νέες ρουτίνες στο σχολείο, στο σπίτι, για να εξηγήσουν τα αίτια της συμπεριφοράς των άλλων και να διδάξουν κοινωνικές δεξιότητες. Πιο συγκεκριμένα:

·         Προετοιμάζουν τα άτομα με αυτισμό για γεγονότα που πρόκειται να συμβούν,

·         Διδάσκουν στο άτομο νέες δεξιότητες,

·         Διδάσκουν θετικές συμπεριφορές και περιορίζουν μη επιθυμητές συμπεριφορές άγχους.

Τα θέματα που διαπραγματεύονται είναι ποικίλα και δεν υπάρχουν νόρμες που να τα περιορίζουν. Το κάθε παιδί παρουσιάζει διαφορετικές ανάγκες που μας οδηγούν στη συγγραφή μιας κοινωνικής ιστορίας.

Συνήθως δεν χρειάζεται πολύς χρόνος για να αναγνωρίσει και να προσδιορίσει ένας γονιός ή ένας επαγγελματίας μια κατάσταση στην οποία θα μπορούσε να βοηθήσει μια κοινωνική ιστορία. Για παράδειγμα, οι γονείς ,μπορεί να σημειώσουν πως το παιδί τους δυσκολεύεται στη βόλτα με το αυτοκίνητο, στο να παίζει με άλλα παιδιά, στο να βιώνει ή και να εκφράζει τα συναισθήματα του. Μερικές φορές, τα ίδια τα άτομα με αυτισμό κάνουν ερωτήσεις ή σχόλια, προσδιορίζοντας έτσι τις δύσκολες ή δυσκολονόητες καταστάσεις που μπορεί να παρερμηνευτούν. Τότε, μια ιστορία αρχίζει να γεννιέται.

Στο εκπαιδευτικό περιβάλλον, τα θέματα των κοινωνικών ιστοριών είναι τόσο διαφορετικά και ατομικά, όσο και οι μαθητές για τους οποίους γράφονται. Μπορεί να περιγράφουν δεξιότητες που καλύπτονται σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα ή να είναι η ανάλυση ενός στόχου σε βήματα. Συχνά οι κοινωνικές ιστορίες, χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν την καθημερινότητα της τάξης και τις μεταβολές αυτής της καθημερινότητας. Για παράδειγμα μια κοινωνική ιστορία μπορεί να περιγράψει τους παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην ακύρωση ενός διαλείμματος, ή στην παρουσία αναπληρωτή εκπαιδευτικού. Επίσης, η σχολική καθημερινότητα εμπεριέχει προγράμματα εκδρομών και επισκέψεων, γιορτές και συγκεντρώσεις, εκπαιδεύσεις για φωτιά και σεισμό.

Οι κοινωνικές ιστορίες έχουν κι ένα άλλο ρόλο που είναι εξίσου σημαντικός και συχνά πρωταρχικός, την αναγνώριση της επιτυχίας! Κατά κανόνα, η πρώτη κοινωνική ιστορία ενός παιδιού, πρέπει να περιγράφει μια δεξιότητα ή κατάσταση στην οποία το παιδί γενικώς επιτυγχάνει και είναι χωρίς προβλήματα.  Έτσι δίνεται στο παιδί η δυνατότητα να ταυτιστεί με μία ιστορία από την αρχή ως το τέλος γιατί σε αυτήν επιτυγχάνει και πριν καταπιαστεί με μικρές ή μεγαλύτερες προκλήσεις. Εκτός αυτού, «τα γραπτά μένουν» και γνωρίζουμε πως τα γραπτά βραβεία μπορεί να έχουν μεγαλύτερο νόημα για ένα παιδί με αυτισμό σε σύγκριση με τους προφορικούς επαίνους. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργείται μια μόνιμη καταγραφή των ικανοτήτων του παιδιού που παρέχει στο παιδί πληροφορίες που είναι σημαντικές στο να αναπτύξει ένα θετικό αυτοσυναίσθημα.