Σχολικές προτάσεις για παιδιά που αντιμετωπίζουν θέματα όρασης

 Γράφει η Παπαδοπούλου Ειρήνη

Παρακάτω σου παραθέτω σχολικές προτάσεις και υποστηρικτικές πρακτικές για παιδιά με προβλήματα όρασης (μερική ή ολική απώλεια), ώστε να συμμετέχουν ισότιμα στη σχολική ζωή.

🎯 1. Παιδαγωγικές Προσαρμογές

• ✅ Προφορικές οδηγίες να δίνονται ξεκάθαρα και με υπομονή.

• ✅ Χρήση ανάγλυφου υλικού, braille, μεγάλων γραμμάτων ή ψηφιακών βοηθημάτων (ανάλογα με το παιδί).

• ✅ Παροχή περισσότερου χρόνου σε εργασίες/διαγωνίσματα.

• ✅ Αντικατάσταση οπτικών δραστηριοτήτων με ακουστικές ή απτικές.

🧰 2. Τεχνικά Μέσα και Υποστηρικτικά Εργαλεία

• 🖥️ Μεγεθυντές οθόνης ή λογισμικά ανάγνωσης κειμένου (π.χ. JAWS, NVDA).

• 🔊 Ηχητικά βιβλία ή ηλεκτρονικά έγγραφα προσβάσιμα με screen readers.

• 🖨️ Εκτυπώσεις με μεγάλο μέγεθος γραμματοσειράς (τουλάχιστον 18–20 pt) η εξειδικευμένα σχολικά βιβλία

• 🟠 Braille εκτυπωτές (αν ο μαθητής διαβάζει Braille).

• 🎧 Ακουστικά για την παρακολούθηση περιεχομένου με αφήγηση.

🪑 3. Περιβαλλοντικές Προσαρμογές

• ✔️ Τοποθέτηση του παιδιού κοντά στον πίνακα (αν βλέπει μερικώς).

• ✔️ Σταθερός και ασφαλής προσανατολισμός μέσα στην τάξη (οργάνωση θρανίων, χωρίς εμπόδια).

• ✔️ Καλή φωτιστική υποστήριξη – ούτε πολύ σκοτεινά, ούτε έντονο φως.

• ✔️ Αποφυγή θορύβων και περιττών μετακινήσεων που μπερδεύουν τον προσανατολισμό και αν είναι εφικτό η αίθουσα να είναι σε ισόγειο. 
  
  

🤝 4. Κοινωνική και Συναισθηματική Υποστήριξη

• 📚 Ενημέρωση της τάξης (με έγκριση της οικογένειας) για τη δυσκολία, με στόχο την ευαισθητοποίηση και την αποδοχή.

• 🧠 Συνεργασία με ειδικό παιδαγωγό, σχολικό ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό.

• 👫 Δημιουργία ομάδων υποστήριξης και συμμαθητών-βοηθών.

• 🧩 Συμμετοχή σε όλες τις σχολικές δραστηριότητες – με προσαρμογές όπου χρειάζεται.

👨‍🏫 5. Συνεργασία με Ειδικούς & Φορείς

• 🔗 Συνεργασία με το ΚΕΔΑΣΥ, τους ειδικούς εκπαιδευτικούς, και δομές όπως το Εθνικό Κέντρο Τυφλών ή το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ).

• ✍️ Εκπόνηση εξατομικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος (ΕΕΠ).

📌 Σημείωση

Κάθε παιδί με προβλήματα όρασης έχει διαφορετικές ανάγκες: άλλοι βλέπουν λίγο, άλλοι καθόλου, άλλοι προτιμούν απτικά υλικά, άλλοι ακουστικά. Η συνεργασία με το ίδιο το παιδί και την οικογένεια είναι ο πιο αξιόπιστος οδηγός.

Οπτική διάκριση: Μια σημαντική δεξιότητα για την ανάγνωση

 Η οπτική διάκριση είναι η ικανότητα του ανθρώπου να διακρίνει διαφορές μεταξύ αντικειμένων, σχημάτων, χρωμάτων, μεγεθών ή αποστάσεων. Είναι μια σημαντική δεξιότητα για πολλές καθημερινές και επαγγελματικές δραστηριότητες.

Γιατί είναι σημαντική η οπτική διάκριση;

1. Ανάγνωση και Γραφή

   • Βοηθά τα παιδιά να ξεχωρίζουν γράμματα και αριθμούς (π.χ., το "b" από το "d").

   • Συμβάλλει στη σωστή αναγνώριση λέξεων και στη ροή της ανάγνωσης.

2. Μάθηση και Εκπαίδευση

   • Σημαντική για τη μαθηματική κατανόηση (π.χ., διαφορές μεταξύ 6 και 9).

   • Βελτιώνει τη συγκέντρωση και την παρατήρηση σε εκπαιδευτικό υλικό.

3. Οδήγηση και Πλοήγηση

   • Απαραίτητη για την αναγνώριση σημάτων κυκλοφορίας και κατευθύνσεων.

   • Βοηθά στην εκτίμηση αποστάσεων και ταχυτήτων.

4. Αθλητικές και Καθημερινές Δραστηριότητες

   • Χρήσιμη σε αθλήματα που απαιτούν γρήγορη αναγνώριση κίνησης και θέσης (π.χ., μπάσκετ, τένις).

   • Βοηθά στην επιλογή κατάλληλων ρούχων, τροφίμων και εργαλείων.

5. Επαγγελματική Απόδοση

   • Σημαντική για επαγγέλματα όπως σχεδιαστές, μηχανικοί, χειρουργοί και οδηγοί.

   • Απαραίτητη σε εργασίες που απαιτούν γρήγορη αναγνώριση λεπτομερειών, όπως στην επεξεργασία εικόνας ή στον έλεγχο ποιότητας προϊόντων.

Πώς να βελτιώσετε την οπτική διάκριση;

• Παίξτε παιχνίδια που απαιτούν προσοχή στη λεπτομέρεια, όπως παζλ, σκάκι ή παιχνίδια εύρεσης διαφορών.

• Διαβάστε συχνά και προσπαθήστε να διακρίνετε γράμματα και λέξεις γρήγορα.

• Κάντε ασκήσεις οπτικής αντίληψης, όπως αναγνώριση σχημάτων και χρωμάτων.

Η καλή οπτική διάκριση είναι ζωτικής σημασίας για την καθημερινή λειτουργικότητα και την απόδοση σε πολλούς τομείς της ζωής.

Οπτικά ερεθίσματα: Γιατί είναι σημαντικά;

Τα οπτικά ερεθίσματα είναι εξαιρετικά χρήσιμα στη διαδικασία μάθησης, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την εκμάθηση δεξιοτήτων όπως το δέσιμο των κορδονιών, επειδή ενεργοποιούν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου και ενισχύουν τη διαδικασία κατανόησης και αποθήκευσης πληροφοριών. Ορισμένοι λόγοι για τους οποίους τα οπτικά ερεθίσματα βοηθούν είναι οι εξής:

1. Ενίσχυση της κατανόησης μέσω εικόνας

• Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις εικόνες πιο γρήγορα και αποτελεσματικά από ό,τι τις λεκτικές πληροφορίες. Όταν το παιδί βλέπει μια διαδικασία σε εικόνες ή βίντεο, είναι πιο εύκολο να την κατανοήσει, γιατί η οπτική αναπαράσταση βοηθά στην κατανόηση των βημάτων. Π.χ., βλέποντας κάποιος τις κινήσεις των χεριών σε ένα βίντεο, μπορεί να καταλάβει τη διαδικασία πιο εύκολα από το να ακούει απλώς την περιγραφή.

2. Οπτικοποίηση των κινήσεων

• Όταν ένα παιδί βλέπει τη διαδικασία σε εικόνες ή βίντεο, δημιουργεί μια "οπτική εικόνα" στο μυαλό του για το τι πρέπει να κάνει. Αυτή η εικόνα χρησιμεύει ως οδηγός για την πραγματική εκτέλεση της κίνησης. Ενισχύει την ικανότητα του παιδιού να αναπαράγει την κίνηση με το σώμα του, καθώς συνδυάζει την οπτική εικόνα με τη σωματική δράση.

3. Ευκολία στην αποθήκευση και ανάκληση πληροφοριών

• Τα οπτικά ερεθίσματα βοηθούν στη δημιουργία ισχυρών συνδέσεων στη μνήμη, καθώς ο εγκέφαλος μας αποθηκεύει και ανακαλεί εικόνες και σκηνές πιο εύκολα από ό,τι λέξεις ή αφηρημένες έννοιες. Οι εικόνες λειτουργούν σαν «στιγμιότυπα» που το παιδί μπορεί να θυμάται και να ανασύρει όταν χρειάζεται να εκτελέσει τη δράση (π.χ. το δέσιμο κορδονιών).

4. Μείωση της δυσκολίας κατανόησης

• Τα παιδιά, και ιδιαίτερα τα μικρότερα, συχνά μαθαίνουν καλύτερα μέσω της «πρακτικής» παρατήρησης παρά μέσω της ακρόασης ή ανάγνωσης. Τα οπτικά ερεθίσματα τους επιτρέπουν να δουν άμεσα την εκτέλεση των κινήσεων και να μιμηθούν τα βήματα, χωρίς να χρειάζεται να κατανοήσουν πλήρως τις αφηρημένες εξηγήσεις.

5. Οπτική ανατροφοδότηση

• Οι εικόνες και τα βίντεο παρέχουν οπτική ανατροφοδότηση κατά την εκμάθηση. Εάν το παιδί βλέπει πώς να εκτελεί μια κίνηση σωστά, είναι σε θέση να συγκρίνει τη δική του προσπάθεια με το σωστό πρότυπο και να κάνει διορθώσεις αν χρειάζεται. Η ανατροφοδότηση αυτή είναι άμεση και βοηθά στη διόρθωση λαθών γρηγορότερα.

6. Ενεργοποίηση πολλαπλών αισθήσεων (πολλαπλές οδοί μάθησης)

• Όταν συνδυάζουμε οπτικά και σωματικά ερεθίσματα (π.χ. βλέποντας ένα βίντεο και ταυτόχρονα κάνοντας τη δράση), ενεργοποιούμε πολλαπλές περιοχές του εγκεφάλου. Αυτή η πολλαπλή ενεργοποίηση ενισχύει την κατανόηση και την απομνημόνευση. Οι πληροφορίες επεξεργάζονται σε διαφορετικούς τύπους μνήμης (οπτική, κινητική), βοηθώντας το παιδί να ενσωματώσει τη νέα δεξιότητα πιο αποτελεσματικά.

7. Κίνητρο και ενδιαφέρον

• Η οπτική αναπαράσταση της διαδικασίας καθιστά τη μάθηση πιο διασκεδαστική και ενδιαφέρουσα για το παιδί. Αυτό το αυξάνει το κίνητρο να μάθει, καθώς τα οπτικά ερεθίσματα είναι πιο ευχάριστα και κατανοητά. Αν το παιδί βλέπει το αποτέλεσμα των προσπαθειών του σε πραγματικό χρόνο (π.χ. σε βίντεο ή εικόνες), ενισχύεται το αίσθημα της επιτυχίας και της ικανοποίησης.

Συνολικά, τα οπτικά ερεθίσματα βοηθούν τα παιδιά να μάθουν νέες δεξιότητες με πιο φυσικό και ευχάριστο τρόπο, καθώς υποστηρίζουν την κατανόηση, την απομνημόνευση και την εκτέλεση της δράσης.

Διάκριση Ενεργητικής Φωνής από Παθητική Φωνή: Εύκολοι τρόποι

Γράφει η Παπαδοπούλου Ειρήνη


Καλησπέρα,καλησπέρα σήμερα θα δούμε κάποιες δραστηριότητες που μπορούμε να διακρίνουμε τις 2 φωνές για τους μικρούς μας φίλους. Θέλω να σημειώσω πως η διάκριση των 2 φωνών είναι κάτι αρκετά δύσκολο για τα παιδιά και πρέπει να ξεκινήσει να γίνεται όταν τα παιδιά έχουν τριφτεί ήδη με τους χρόνους.

Κάποιοι τρόποι λοιπόν που χρησιμοποιώ με τους μικρούς μας φίλους και βλέπω αποτελέσματα είναι οι εξής:

• Δημιουργώ μνημονικά ίχνη και λέξεις κλειδιά. Επισημαίνω πως η ενεργητική φωνή τελειώνει σε ω και η παθητική φωνή σε όμαι. Επιπλέον, τονίζω πως στην ενεργητική φωνή κάτι κάνω, ενώ στην παθητική  φωνή κάτι παθαίνω.

• Βάζω το παιδί να ζωγραφίζει τι κάνει και τι παθαίνει στην καθημερινότητα. Στη συνέχεια κάνουμε κολάζ σε δύο χαρτόνια και με τις δυο φωνές

• Χρησιμοποιώ  δυο βαζάκια γράφοντας σε γλωσσοπιέστρα  ρήματα και από τις 2 φωνές και τα παιδιά ταξινομούν στο ανάλογο βαζάκι. Αντίστοιχα αυτή τη δραστηριότητα μπορούμε να την κάνουμε με χαρτάκια ή ακόμα και με μπάλες

• Εξασκούμαστε μέσω των λογισμικών και φύλλων εργασιών

• Παιχνίδι χαμένου θησαυρού. Κρύβουμε χαρτάκια στο χώρο με ρήματα και στις δύο φωνές και λέμε στο παιδί να μας φέρει την αντίστοιχη φωνή όπου επιθυμούμε.

Ας θυμόμαστε πως κάθε παιδί, μαθαίνει διαφορετικά!!

Δώστε χρόνο και πολλά ερεθίσματα!!

Όραση και πρόληψη

Γράφει η Παπαδοπούλου Ειρήνη

Πότε πρέπει να γίνεται προληπτικός έλεγχος στα μάτια;
Επηρεάζει η όραση την μάθηση;
Ποιες ειδικότητες ασχολούνται με την όραση;

H απάντηση στα δύο παραπάνω ερωτήματα, είναι ναι. 
Η πρόληψη είναι η προσπάθεια που γίνεται  για να προλάβουμε εκ των προτέρων και να αποτρέψουμε κάποιες αρνητικές ή ανεπιθύμητες καταστάσεις, ενέργειες ακόμα και συνέπειες.

Είναι επιτακτική λοιπόν η ανάγκη να πραγματοποιείται  οφθαλμολογικός έλεγχος  από τη βρεφική ηλικία αφενός γιατί ανιχνεύονται ανατομικά και κληρονομικά νοσήματα, αφετέρου ο προληπτικός έλεγχος  μπορεί να προλάβει δυσκολίες που θα επηρεάσουν τη μάθηση του παιδιού.

Ο έλεγχος στα μάτια προληπτικά είναι καλό να γίνεται στα εξής ορόσημα:

1.  Με τη γέννηση, συνήθως γίνεται στο μαιευτήριο.
2.  Σε ηλικία 6-12 μηνών, όπου το παιδί αρχίζει να επικοινωνεί με το χαμόγελο, τα νεύματα.
3.  Σε ηλικία 3-3,5 ετών, όπου το παιδί αρχίζει να μιλάει.
4.   Σε ηλικία 5 ετών, όπου εδώ το παιδί έρχεται σε πρώτη επαφή με τη γραφή.
5.  Με την έναρξη της σχολικής χρονιάς και έως τις πρώτες τάξεις του γυμνασίου μια φορά ετησίως.

·         Ενδείξεις που θα πρέπει να  κινητοποιήσουν τους γονείς στη βρεφική ηλικία είναι όταν το μωρό:

·         Δεν στρέφει το βλέμμα του στο φως

 Δεν παρακολουθεί τις κινήσεις ενός αντικειμένου που βρίσκεται μπροστά στα μάτια του

·         Αλληθωρίζει

·         Δεν αναζητά το βλέμμα των οικείων του

·         Γέρνει συνεχώς το κεφάλι του στο πλάι

Μετέπειτα στη σχολική ζωή οι γονείς θα πρέπει να κινητοποιηθούν όταν το παιδί:

·         Τρίβει συνεχώς τα μάτια του

·         Πηγαίνει πολύ κοντά για να δει τηλεόραση

·         Σκύβει το πρόσωπο του πολύ κοντά στα βιβλία

·         Δεν βρίσκει αντικείμενα όταν τα αναζητά

·         Δεν αντιγράφει σωστά από τον πίνακα ακόμα και όταν κάθεται στο πρώτο θρανίο

·         Σκοντάφτει συνεχώς καθώς δεν μπορεί να προσανατολιστεί στο χώρο

·         Παραλείπει ή επαναλαμβάνει λέξεις στη γραφή και στην ανάγνωση

·         Δεν κατανοεί το κείμενο που διαβάζει

·         Κάνει αντίστροφη γραμμάτων στη γραφή και στην ανάγνωση

      Να σημειωθεί ότι όταν δούμε τα παραπάνω συμπτώματα σε ένα παιδί πρώτα θα πρέπει να επισκεφτούμε οφθαλμίατρο ή οπτομέτρη για να αποκλείσουμε παθολογικά αίτια και ύστερα να αξιολογηθεί το παιδί για τυχόν μαθησιακές δυσκολίες.
      Πολλές φορές τα παιδιά με προβλήματα όρασης έχουν και μαθησιακές δυσκολίες και έτσι χρειάζεται τη διεπιστημονική συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων για την ολιστική προσέγγιση του παιδιού.
  

Τέλος στην εφηβική ζωή οι γονείς θα πρέπει να κινητοποιηθούν όταν ο έφηβος:

·         Παρουσιάζει αυξητική τάση αστιγματισμού και μυωπίας

·         Εμφανίζει μικρό χρόνο συγκέντρωσης

·         Έχει συχνά πονοκεφάλους

·         Αποφεύγει να χρησιμοποιήσει το κομπιούτερ

·         Η επίδοση του στο σχολείο παρουσιάζει μειωμένη σε σχέση με το σύνηθες

      Όταν οι γονείς εμφανίζουν τα παραπάνω συμπτώματα θα πρέπει να απευθύνονται σε οφθαλμίατρο αλλά και σε οπτομέτρη. Οι δύο ειδικότητες είναι οι αρμόδιες για τα προβλήματα της όρασης. Η οπτομετρία είναι σχεδόν μια άγνωστη ειδικότητα στην Ελλάδα, αλλά ευρέως γνωστή στο εξωτερικό.

      Η οπτομετρία κατά τον Βασίλη Κόκοτα είναι: " η επιστήμη που ασχολείται με την λειτουργία της όρασης. Οι οπτομέτρες είναι οι επαγγελματίες εκείνοι οι οποίοι μετράνε ποσοτικά και ποιοτικά την όραση όπως και τον τρόπο με τον οποίο αυτή ερμηνεύεται και χρησιμοποιείται από κάθε άτομο. Η όραση συμμετέχει σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα και ως εκ τούτου δυσλειτουργίες της όρασης μπορεί να εκφράζονται μέσα από την κίνηση, την μάθηση, τη στάση σώματος, τον τρόπο σκέψης και την συμπεριφορά. Οι οπτομέτρες μπορούν να διαγνώσουν, να αποκαταστήσουν ή και να διορθώσουν τις δυσλειτουργίες της όρασης με γυαλιά, φακούς, φίλτρα, οπτικά βοηθήματα ή προγράμματα visual training/ vision therapy.

      Συνοψίζοντας θα πρέπει να θυμόμαστε ότι είναι σημαντικό για προβλήματα όρασης:
   
      1. Η πρόληψη στα αναπτυξιακά ορόσημα των παιδιών.
 
      2.Η συνεργασία οφθαλμιάτρου-οπτομέτρη.
   
      3.Η διεπιστημονική συνεργασία όλων των ειδικώνν(οφθαλμιάτρου-οπτομέτρη-ειδικού παιδαγωγού-λογοθεραπευτή-εργοθεραπευτή-δασκάλου) όταν το παιδί παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα στην όραση.

      4.Η αποφυγή ταμπελών σε παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολίες . Τα λόγια πληγώνουν!